Met de winter voor de deur waarschuwt Enexis voor een aanzienlijk hoger risico op grootschalige stroomuitval in Nederland — een waarschuwing die niet langer te negeren is. Rutger van der Leeuw, CEO van Enexis, benadrukte in een interview op 12 november 2025 dat de kwetsbaarheid van het elektriciteitsnet nu groter is dan ooit, met gevolgen voor huishoudens, ziekenhuizen en waterzuiveringsinstallaties. De oorzaak? Een combinatie van Europese netwerkzwaktes, klimaatverandering en een traag tempo bij de opschaling van duurzame energiebronnen. Het is geen sciencefiction: het is de realiteit die Nederland deze winter te wachten staat.
Waarom is het netwerk zo kwetsbaar?
De energiedenktank Ember publiceerde in oktober 2025 een analyse die alarmbellen doet rinkelen: 55 procent van het Europese stroomnet is aan risico’s blootgesteld door beperkte importmogelijkheden. Nederland is relatief goed voorzien dankzij interconnectoren met Duitsland, Groot-Brittannië, Denemarken en Noorwegen — een potentieel van ruim 30 procent van de piekvraag. Maar dat is geen schild. Machiel Mulder, hoogleraar energie-economie aan de Rijksuniversiteit Groningen, herinnert aan de zomer van 2024 in Frankrijk: toen tekorten aan koelwater leidden tot stillegging van kerncentrales, en de hele Europese markt in de war raakte. Prijsstijgingen, rampzalige gevolgen. In Nederland daarentegen loopt de productiecapaciteit achter. De uitfasering van kolen is goed, maar de groene waterstof die het moet vervangen, komt te traag. "We bouwen een nieuwe energievoorziening, maar de oude wordt al afgebroken," zegt een bron uit de Change.inc-analyse. "Dat is een kritisch moment."60 procent van Nederlanders voelt de druk — maar 70 procent is niet voorbereid
Een onderzoek van Markteffect, uitgevoerd voor het ministerie van Justitie en Veiligheid en gepresenteerd op 9 oktober 2025 in Den Haag, toont een schokkend beeld. Zestig procent van de Nederlanders vindt dat de kans op een noodsituatie — stroomuitval, cyberaanval of extreem weer — is toegenomen. Maar wat doen ze eraan? Slechts 31 procent heeft een noodpakket. 18 procent heeft een plan. 17 procent heeft afspraken met familie over een ontmoetingsplaats bij langdurige communicatieproblemen. En hoewel 58 procent denkt dat ze 72 uur zonder stroom kunnen overleven, kan slechts 44 procent koken zonder elektriciteit. Dat is geen ongevoeligheid — het is onwetendheid. "Veel mensen denken dat de overheid binnen een uur alles oplost," zegt Foort van Oosten, demissionair minister van Justitie en Veiligheid. "Maar in de eerste 72 uur zijn hulpdiensten overbelast. Ze kunnen niet overal tegelijk zijn."
De 'Denk vooruit'-campagne: van passiviteit naar actie
De Nationale Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) heeft dit najaar de campagne Denk vooruit gelanceerd — samen met regionale veiligheidsregio’s, gemeenten en bedrijven. Het doel? Iedereen voorbereiden op 72 uur zonder stroom, water of internet. De boodschap is eenvoudig: maak een noodpakket, maak een plan, praat met je buur.- Minimaal 3 liter water per persoon per dag
- Houdbaar voedsel (blikken, graan, noten)
- Een zaklamp en extra batterijen
- Een radio op batterijen — niet de smartphone
- Een opgeladen powerbank
- Een afspraak met familie of buren over waar je naartoe gaat als de telefoon uitvalt
Waarom is de winter de kritieke periode?
In de winter piekt het energieverbruik. De verwarming loopt op volle toeren. Zonnepanelen produceren minder. En als de wind stil staat? Dan kan het netwerk niet opnieuw worden opgepompt. Bovendien zijn de Europese netwerken onder druk: Rusland blijft een onvoorspelbare factor, en de spanningen in Oost-Europa belemmeren de stabiliteit. De zonsondergang op 21 december is de eerste echte test. En volgens Solarmagazine is slechts 30 procent van de Nederlanders echt voorbereid. Dat is te weinig. De overheid rekent op burgers — niet op reddingsacties.
Wat komt er aan?
De NCTV gaat in december een landelijke online quiz lanceren om voorbereiding te testen. Gemeenten krijgen extra middelen om bewoners te begeleiden — met bijvoorbeeld gratis noodpakketten in de bibliotheek. En in januari 2026 wordt een nationale oefening gehouden: een simulatie van een 72-uurs stroomuitval in vier grote steden. Wie niet voorbereid is, komt er niet ongedeerd door.De boodschap is duidelijk: het is niet de overheid die je redt. Het zijn jouw voorraden, jouw buurman, jouw radio. En als je denkt: "Dat gebeurt mij niet?" — dan ben je al te laat.
Frequently Asked Questions
Hoe maak ik een goed noodpakket voor 72 uur zonder stroom?
Een goed noodpakket bevat minimaal 3 liter water per persoon per dag, houdbaar voedsel zoals blikken groenten, noten en energierijke granola, een zaklamp met extra batterijen, een radio op batterijen (niet de smartphone), een opgeladen powerbank, en een handmatige can opener. Voeg ook medicijnen, een warme deken en een paar euro contant geld toe. Het is geen kwestie van overbodige voorzichtigheid — het is levensbelangrijk.
Waarom is een radio op batterijen belangrijker dan een smartphone?
Bij een grote stroomuitval valt het mobiele netwerk vaak uit binnen 6 tot 12 uur — batterijen zijn op, masten zijn zonder stroom. Een radio op batterijen ontvangt nog altijd de nationale en regionale noodberichten via KPN of de KNMI. Het is de enige betrouwbare bron van informatie als het internet en de telefoon niet werken. Veel mensen vergeten dit, maar het kan leven redden.
Waarom kan de overheid niet snel helpen bij een stroomuitval?
Hulpdiensten zijn beperkt: brandweer, politie en ambulance dienen eerst levensbedreigende situaties aan te pakken. Bij een grootschalige uitval zijn er niet genoeg personen, voertuigen of brandstof om alle gebieden tegelijk te bedienen. De eerste 72 uur zijn cruciaal — daarna kan logistiek opnieuw worden opgezet. Daarom is zelfredzaamheid niet een keuze, maar een noodzaak.
Wat is het risico als ik geen noodplan heb?
Zonder plan loop je het risico dat je kinderen, ouderen of zieken niet kunnen worden verzorgd. Geen verwarming, geen waterpomp, geen lift — en geen manier om contact op te nemen. Onderzoeken tonen aan dat mensen zonder plan vaak paniek krijgen of verkeerde keuzes maken, zoals het gebruik van kachels binnen of het verbranden van hout in de keuken. Een eenvoudig plan met buren en een ontmoetingsplaats verlaagt het risico dramatisch.
Is het waar dat Nederland relatief goed is voorzien van energie-import?
Ja, maar dat is een schijnveiligheid. Nederland heeft weliswaar sterke kabels naar Duitsland en Denemarken, maar als die landen zelf een piek hebben — bijvoorbeeld bij extreme kou — dan kunnen ze geen extra stroom leveren. Het net is een web: als één knooppunt faalt, kan het gehele systeem onder druk komen te staan. Het is geen garantie — het is een tijdelijke buffer.
Wat is de rol van groene waterstof in deze crisis?
Groene waterstof is de langtermijnoplossing, maar nu is het nog te traag. De eerste grote productie-installaties in Rotterdam en Eemshaven komen pas in 2027 online. Tussen nu en dan wordt het net aangedreven door gas en wind — maar wind is onvoorspelbaar. Zonder groene waterstof als buffer blijft Nederland kwetsbaar voor energiepieken en Europese schokken. De overheid heeft hier te lang op gewacht.
