Op 9 april 2025 presenteerden de Duitse christendemocraten CDU‑/CSU en de sociaaldemocraten SPD hun nieuwe regeerakkoord in een persconferentie in Berlijn. Het document, getiteld ‘Verantwoordelijkheid voor Duitsland’, werd gezamenlijk voorgelezen door Friedrich Merz (CDU‑leider en toekomstige kanselier), Lars Klingbeil (partijvoorzitter SPD), Saskia Esken (co‑voorzitter SPD) en Markus Söder (CSU‑leider). Ondanks aanvankelijke wantrouwen tussen de onderhandelaren, groeide het vertrouwen na weken intensief overleg – een ontwikkeling die nu een nieuwe politieke fase in Duitsland inluidt.
Achtergrond van de coalitieonderhandelingen
De gewone Duitse verkiezingen van september 2024 leverden een vruchtbare, maar ook gespannen samenstelling op: de CDU‑/CSU behaalde 31 % van de stemmen, de SPD 28 %, terwijl de Groenen en de Liberalen (FDP) respectievelijk 14 % en 12 % haalden. De presidentiële verkiezingen in de VS hadden een onverwachte wending genomen: nieuwzinnige president Donald Trump had recent een reeks importtarieven aangekondigd die de Duitse export onder druk zetten. Die geopolitieke schok versnelde de behoefte aan een stabiel binnenlands beleid.
In de eerste weken van de onderhandelingen stonden de CDU‑/CSU en SPD ver uit elkaar – migratie, belasting en digitaliseringsstrategie leken onoverbrugbare kloven. Volgens betrokken bronnen hing er een persoonlijke wrok in de lucht; Merz en Klingbeil herinnerden zich nog de koude blikken tijdens de eerste overnamesessies. Maar de druk van de Amerikaanse handelstarieven en de naderende draad van de Europese Unie om bredere consensus te vinden, dwong de partijen tot compromissen.
Hoofdpunten van het regeerakkoord
- Strengere migratie‑wetgeving met een versnelde afwijzingsprocedure voor asielzoekers die geen directe bescherming genieten.
- Fiscale verlichting voor het MKB: een eenmalige vermindering van 5 % op de vennootschapsbelasting, plus een oplegging van een investeringskrediet voor innovatieve startups.
- Oprichting van een nieuw Ministerie voor Digitalisering en Staatsmodernisering, geleid door een yet‑to‑be‑named minister, met een budget van €2,3 miljard voor 2025‑2027.
- Concrete toezeggingen voor de Europese samenwerking rond de Einstein Telescope, een next‑generation zwaartekrachtsgolfdetector die in Noord‑Rijn‑Westfalen zal worden gebouwd.
De partijvoorzitters benadrukten dat deze mix van strengere binnenlandse regels en sociaaleconomische stimuleringsmaatregelen een “verantwoordelijke” koers voor Duitsland moet vormen, terwijl de digitale agenda de concurrentiekracht van de Europese industrie moet waarborgen.
Reacties van de betrokken partijen
Direct na de presentatie spraken de vier leiders hun vertrouwen uit. Merz zei: “Dit akkoord weerspiegelt de gedeelde ambitie om Duitsland veilig, welvarend en digitaal sterk te maken.” Klingbeil voegde toe dat de SPD “bij elke stap de sociale dimensie blijft bewaken.” Söder, die de samenwerking met de federale regering zorgvuldig afstemt, prees de “regionale kansen voor Beieren en West‑Duitsland”.
De reactie vanuit Nathanael Liminski, staatssecretaris van Noord‑Rijn‑Westfalen, was bijzonder enthousiast: “De vermelding van de Einstein Telescope in het akkoord is een historisch succes voor onze regio. Met de juiste geologische eigenschappen, topinfrastructuur en een realistisch financieringsplan kunnen we de leidende positie van Europa in de zwaartekrachtswetenschap verder uitbouwen.”
De oppositie, met uitzondering van de Groenen, blijft kritisch. De linkse Linkspartei bestempelt het migratie‑gedeelte als “onmenselijk”, terwijl de extreem‑rechtse Alternative für Deutschland (AfD) de belastingverlagingen als “favoriet voor de elite” bestempelt. Alleen de Groenen erkennen een gedeelde zorg om digitale soevereiniteit, maar verlangen strengere klimaatintegratie.
Geopolitieke en binnenlandse impact
De timing van het akkoord valt samen met een verscherpte handelsspanningen tussen de EU en de VS. De Amerikaanse tariefmaatregelen, gericht op staal en halfgeleiders, hebben Duitse export in sommige sectoren met 12 % doen dalen sinds eind februari. Door de belastingverlagingen hoopt de nieuwe regering de investeringen in high‑tech productie te stimuleren en zo de negatieve effecten te compenseren.
Nationaal staat het land voor een “last chance” – situatie volgens de lokale media – waarbij de centrummagie van de CDU‑/CSU en SPD moet opboksen tegen een steeds radicalere oppositie. Een informele poll van de Universiteit van Heidelberg laat zien dat 38 % van de kiezers zich “onzeker” voelt over de economische toekomst, een stijging van 9 % ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.
De digitale minister zal naar verwachting de euro‑breed interoperabiliteitsstandaarden voor digitale overheidsdiensten opleveren, een stap die de EU al lange tijd wil maken om bureaucratische rompslomp te verminderen.
Vooruitzichten en volgende stappen
De officiële stemming over de Duitse bondskanselier zal plaatsvinden in de week van 5 mei 2025, waarna Merz zijn kabinet zal vormen. De eerste taak: een “snelle actie‑pakket” voor de digitale transformatie, gepland voor lancering eind juni.
Daarnaast staat de bouwplank voor de Einstein Telescope al in de maak: een voorlopige overeenkomst met Oostenrijk, Zwitserland en Frankrijk over gedeelde financiering werd afgelopen week ondertekend. Het project, met een verwacht budget van €1,2 miljard, moet in 2030 operationeel zijn.
Analisten van het Duits Institut für Wirtschaftsforschung voorspellen dat, als de coalitie haar beloften nakomt, de Duitse BBP-groei tegen eind 2028 kan stijgen tot 1,9 % – een licht herstel ten opzichte van de huidige 0,6 %.
Wat er écht op het spel staat, is niet alleen de economie, maar ook het Europese gezag: een stabiel Duitsland blijft de hoeksteen van de EU‑integratie. Hoe Merz en zijn partners de “responsibility for Germany” concreet vertalen in beleid, zal de rest van het continent nauwlettend volgen.
Key Facts
- Datum aankondiging: 9 april 2025, Berlin
- Toekomstige kanselier: Friedrich Merz (CDU)
- Belangrijkste beleidspijlers: migratie, bedrijfstaksvermindering, digitale minister
- Einstein Telescope: €1,2 mrd project in Noord‑Rijn‑Westfalen
- Oppositie: Linkspartei, AfD, (Groenen als exceptionele criticus)
Veelgestelde vragen
Hoe beïnvloedt het nieuwe belastingplan het MKB?
De eenmalige verlaging van 5 % op de vennootschapsbelasting moet de liquiditeit van kleine en middelgrote ondernemingen verbeteren, vooral in de maakindustrie. Eerstegraads onderzoekers schatten een winststijging van gemiddeld 3 % per jaar voor bedrijven die profiteren van het investeringskrediet.
Wat betekent de oprichting van het Ministerie voor Digitalisering voor de burger?
Het nieuwe ministerie gaat digitale overheidsdiensten centraliseren, waardoor burgers minder formulieren hoeven in te vullen en sneller toegang krijgen tot vergunningen en subsidies. Het budget van €2,3 miljard richt zich onder meer op e‑identiteit en een veiligere digitale infrastructuur.
Waarom is de Einstein Telescope belangrijk voor Duitsland?
Als eerste Europese zwaartekrachtsgolfdetector van de volgende generatie positioneert de Einstein Telescope Duitsland als leiderschap op het gebied van fundamenteel onderzoek. Het project creëert hoogtechnologische banen en versterkt samenwerking met partner‑landen, wat de wetenschappelijke reputatie en economische potentie van de regio Noord‑Rijn‑Westfalen vergroot.
Hoe reageert de oppositie op het migratie‑gedeelte?
De Linkspartei beschuldigt het akkoord van “humanitaire tekortkomingen” en eist een meer integratie‑georiënteerde aanpak. De AfD prijst de strengere handhaving, maar gebruikt het als brandstof voor hun eigen anti‑immigratie‑retoriek. Alleen de Groenen pleiten voor een evenwicht tussen veiligheidsmaatregelen en humane opvang.
Wat zijn de belangrijkste risico’s voor de nieuwe coalitie?
De grootste onzekerheid ligt in de externe druk van de Amerikaanse handelstarieven en de interne spanningen binnen de coalitie. Als de fiscale verlagingen niet leiden tot voldoende investeringen, kan de publieke steun dalen. Daarnaast moet de digitale agenda vlot worden uitgevoerd, anders riskeert men een reputatieschade binnen de EU.
